Kapitał początkowy to nasz dorobek emerytalny uzyskany w starym systemie emerytalnym do końca 1998, ale przeliczony według reguł zreformowanego systemu emerytalnego. Kwota kapitału jest w każdym przypadku obliczana na dzień 1 stycznia 1999 i z tą datą jest zapisana na naszym indywidualnym koncie w ZUS. Kapitał jest więc traktowany tak, jakby w tym dniu wpłynęła na nasze konto składka i nie jest istotny czas, w którym kapitał został faktycznie obliczony przez ZUS, więc nawet jeśli zostanie obliczony w 2006 będzie dopisany do naszego konta z datą 1 stycznia 1999.

Kapitał początkowy jest ustalany dla osób urodzonych od dnia 1 stycznia 1949 i jego wysokość zależy - w głównej mierze - od udokumentowanych okresów składkowych i nieskładkowych (przed 1 stycznia 1999). Jeśli suma owych okresów jest krótsza niż 6 miesięcy i 1 dzień kapitał nie może być ustalony. Okresy składkowe to takie, w których dokonywaliśmy samodzielnych wpłat na ubezpieczenie społeczne, kiedy dokonywał tego za nas zatrudniający nas pracodawca, kiedy wykonywaliśmy określone rodzaje pracy zarobkowej - praca nakładcza, na umowę agencyjną lub umowę zlecenie, ale również okresy pobierania zasiłku dla bezrobotnych czy zasiłku macierzyńskiego. Okresy nieskładkowe to takie, w których składka na ubezpieczenie społeczne nie została opłacona - kiedy np. pobieraliśmy zasiłek chorobowy, opiekuńczy, zdobywaliśmy wiedzę na wyższej uczelni, korzystaliśmy z urlopu wychowawczego.

Do wyliczenia naszego kapitału początkowego potrzebne są dokumenty potwierdzające te okresy. Najczęściej zbieramy potwierdzenia wysokości zarobków i okresu zatrudnienia na drukach ZUS Rp-7, które na naszą prośbę ma obowiązek wystawić każdy były pracodawca. Wpisy w starej legitymacji ubezpieczeniowej, czy różnego rodzaju zaświadczenia jak np. te wystawiane przez wyższe uczelnie stanowią również podstawę do obliczeń. Musimy jak najszybciej zgromadzić całą swoją dokumentację. Jeśli tego nie zrobimy - ryzykujemy utratę części emerytury, choćby z tego powodu, że archiwum w byłym zakładzie pracy zostanie zniszczone np. w wyniku pożaru albo dokumenty zostaną zagubione.

ZUS wylicza kapitał początkowy na podstawie dokumentów, które zbieramy, ale w kompletowaniu dokumentacji pomaga nam pracodawca. Jeśli nie wiemy, jaki rodzaj działalności stanowi podstawę do wyliczenia kapitału początkowego i jak to udowodnić pytajmy pracodawcę, a jeśli już nie pracujemy - pytajmy w ZUS. Zgromadzone dokumenty są przekazywane przez naszego obecnego pracodawcę w terminie wyznaczonym mu przez ZUS. Aby pracodawca mógł to zrobić, musi zmobilizować swoich pracowników do działania, wyznaczając termin na zgromadzenie dokumentów. Osoby, które nie mają pracodawcy, bo np. nie pracują lub prowadzą samodzielną działalność - dostarczają wszystkie dokumenty bezpośrednio do ZUS. Ustalenie wartości kapitału początkowego następuje w formie decyzji ZUS.