Nowa Gazeta Praska

Śpiew cerkiewny stanowi oryginalny rozdział w historii europejskiej kultury muzycznej. Początkowo zamknięty w murach cerkwi i monasterów, obecnie często prezentowany na koncertach, zachwyca bogactwem form i intensywnością nastrojów. 8 maja, w warszawskiej Katedrze Metropolitalnej p. w. św. równej Apostołom Marii Magdaleny mieliśmy okazję posłuchać tej pięknej, uduchowionej muzyki.

W kościele prawosławnym i kościołach obrządku wschodniego muzyka cerkiewna jest muzyką wyłącznie wokalną i w połączeniu z tekstem liturgicznym tworzy śpiew będący częścią nabożeństwa. Brak instrumentów w cerkwi nie jest wyłącznie kwestią tradycji, lecz leży w samej naturze prawosławnej liturgii. Pieśni cerkiewne - piesnopienija - mają przekazywać wiernym Słowo Boże. Muzyka wykonana na instrumencie, choć niewątpliwie wyraża określone uczucia i nastroje, nie może przekazać treści słownej, nie może sama w sobie nauczać i głosić Słowa Bożego. Muzyka cerkiewna zaś zawsze służy słowu, wykorzystując do tego głos ludzki jako naturalny instrument. Dlatego w cerkwi śpiewa chór.

Wykonawcami koncertu, jaki odbył się 8 maja w praskiej Katedrze prawosławnej były dwa chóry: Chór Katedry Metropolitalnej p. w. Marii Magdaleny pod dyrekcją ks. protodiakona Sergiusza Bowtruczuka oraz Chór Akademicki Uniwersytetu Warszawskiego pod dyrekcją Iriny Bogdanovich. Oba zespoły zaprezentowały program, który parę dni później wykonywały na jubileuszowym XXX Międzynarodowym Festiwalu Hajnowskie Dni Muzyki Cerkiewnej w Hajnówce.

Odbywający się w Soborze p.w. Świętej Trójcy festiwal jest dziś jedynym o takim znaczeniu przeglądem muzyki cerkiewnej na świecie. Pierwszy festiwal, zorganizowany w 1982 r. był bardzo skromny - wzięło w nim udział zaledwie kilka chórów parafialnych i zespołów amatorskich. Z czasem z przeglądu miejscowych chórów parafialnych osiągnął status wydarzenia międzynarodowego. W 1995 r. Minister Kultury nadał mu kategorię zerową, stawiając tym samym na równi z Konkursem Chopinowskim i Międzynarodowym Festiwalem Muzyki Współczesnej "Warszawska Jesień".

Specyfiką hajnowskiej imprezy jest to, że duża część uczestników to zespoły parafialne, które wykonują muzykę cerkiewną podczas uroczystości religijnych. Do tej kategorii należy właśnie Chór Katedry Metropolitalnej p. w. Marii Magdaleny w Warszawie. Zespół jest nierozerwalnie związany z praską świątynią, gdzie śpiewa na sobotnich, niedzielnych i świątecznych nabożeństwach oraz licznych uroczystościach. Jest żywym przykładem ekumenizmu - śpiewają w nim nie tylko prawosławni, ale i przedstawiciele innych wyznań. Chór wiele koncertuje w Warszawie, nagrywa dla radia i telewizji. Brał udział w Białostockich Koncertach Kolęd, Łódzkim Festiwalu Czterech Kultur i Piotrkowskiej Jesieni Muzycznej. Jest laureatem Grand Prix Międzynarodowego Festiwalu Kolęd Wschodniosłowiańskich w Terespolu, II miejsca na Międzynarodowym Festiwalu Muzyki Prawosławnej w Mińsku (Białoruś) i Łódzkim Festiwalu Muzyki Chóralnej Cantio Lodziensis.

Kilkakrotnie prezentował się na Międzynarodowym Festiwalu w Hajnówce, dwukrotnie zdobywając I miejsce w swojej kategorii (1999 i 2001). Za działalność na rzecz kultury i promocji stolicy został odznaczony medalem 400-lecia stołeczności Warszawy.

Podczas niedzielnego koncertu w cerkwi św. Marii Magdaleny zaprezentował siedem utworów, a wśród nich związane z konkretnymi świętami, np. świętem Zwiastowania NMP, czy Świętem Opieki Najświętszej Bogurodzicy.

Drugi w kolejności wystąpił Akademicki Chór Uniwersytetu Warszawskiego, który w tym roku obchodzi 90-lecie swego istnienia. Jego repertuar obejmuje szeroki wachlarz muzyki chóralnej różnych epok, utwory współczesne, folklor oraz wielkie formy wokalno-instrumentalne. Chór wielokrotnie odnosił sukcesy na krajowych i międzynarodowych konkursach, m.in. zdobył Grand Prix Festiwalu Rybnicka Jesień Chóralna, Mazowieckiego Festiwalu Chórów Akademickich Vivat Akademia i Festiwalu Cantio Lodziensis, zajął I miejsce na Ogólnopolskim Konkursie Chórów Legnica Cantat. Jest laureatem nagrody Fryderyka w kategorii Najwybitniejsze Nagranie Muzyki Polskiej. Wiele koncertuje za granicą, odwiedził m.in. Włochy, Hiszpanię, Węgry, Czarnogórę, Litwę, Łotwę, Estonię, Francję i Portugalię. Dyrygentem i kierownikiem artystycznym chóru jest obecnie Irina Bogdanovich, urodzona w St. Petersburgu dyrygentka i pianistka, laureatka indywidualnych nagród dla najlepszego dyrygenta konkursu na Festiwalach: HDMC 2005 oraz Rybnicka Jesień Chóralna 2006. Promuje muzykę cerkiewną także jako kompozytor, jest autorką ścieżki dźwiękowej do filmu "Świteź".

Podczas koncertu na Pradze Chór UW zaprezentował zarówno pieśni klasyków muzyki cerkiewnej, takich jak Paweł Czesnokow, jak i utwory kompozytorów współczesnych, np. "Miłost mira" Romualda Twardowskiego. Słowa uznania należą się Irinie Bogdanovich, która zadziwiła wielką energią i niezwykłymi umiejętnościami, kiedy dyrygowała dwiema, śpiewającymi w różnych miejscach grupami chóru równocześnie.

Oba chóry zaprezentowały najwyższy poziom wokalny, a miejsce, w którym koncert się odbył sprawiło, że było to niezapomniane spotkanie z niepowtarzalnym klimatem muzyki cerkiewnej.

Joanna Kiwilszo