Kącik medycyny naturalnej (2)

Aloes Zwyczajny - roślina światowych pustyń.
(Aloe Vera L.)

Synonimy: Aloe Barbadensis Mill., Aloe Indica Royle, Aloe Vulgaris Lamk.
Rodzina: Liliowate (Liliacea)
Angielski: Mediterranean Aloe
Francuski: Aloes officinal
Niemiecki: Barbados Aloe
Rosyjski: Aloe obyknowiennoje


Jest to wiecznozielona roślina drzewiasta dorastająca w stanie naturalnym do 5 m. Posiada liście szarozielone, grube, mięsiste, wudłużone, ostrozakończone z ciernistymi brzegami. U podstawy łodygi zjawiają się boczne odrosty używane do wegetatywnego rozmnażania. Wewnątrz liścia znajduje się biały miąższ z dużą ilością soku. Pęd kwiatowy ma na szczycie duży groniasty kwiatostan z licznymi zwisającymi drobnymi pomarańczowymi kwiatami. Owocem jest torebka. Na kuli ziemskiej istnieje około 275 gatunków aloesu, obejmujących rośliny zielne, krzewy, drzewa o kwiatach białych, żółtych i czerwonych, zebranych w grona.

W dziele G. Penso "Index Plantarum Medicinalium" z 1983 r podano, że do tej pory odkryto 29 gatunków aloesu o uznanych właściwościach leczniczych, co oczywiście nie znaczy, że pozostałe egzemplarze z tej rodziny takich nie posiadają. Oprócz opisywanego Aloe Vera L. często spotykanym jest aloes drzewiasty, który rośnie głównie na pustynnych terenach Afryki Południowej i Wschodnej, na Półwyspie Arabskim, oraz na wyspach Madagaskaru i Sokotra. Jest też uprawiany w różnych rejonach strefy gorącej.

Inne aloesy jak np. aloes kolczasty, podobny do niego aloes kłosowaty oraz aloes afrykański są roślinami drzewiastymi występującymi w stanie naturalnym w Afryce Południowej. Aloes zwyczajny jest rośliną zieloną spotykaną od Morza Czerwonego do Afryki Południowej a uprawianą w Indiach, na Cejlonie, Taiwanie i na Filipinach.

W Europie aloes jest uprawiany w wielu krajach śródziemnomorskich oraz w zakałkaskich rejonach Rosji. Jako popularna roślina domowa czy szklarniowa rośnie tu także w chłodniejszych rejonach kontynentu. Na półkuli zachodniej Aloe Vera jest uprawiany w Ameryce Środkowej na Antylach (wyspy Curacao), Meksyku, w USA, na żyznych terenach rzeki Rio Grande w południowym Teksasie.

Również w Australii rozwijana jest na dużą skalę uprawa aloesu.

Widać więc, że aloes jest praktycznie uprawiany na całym świecie, co więcej hodowla tej rośliny staje się nawet modna. Dzieje się to nie bez przyczyny, gdyż aloes posiada niezwykłe właściwości lecznicze, odżywcze i kosmetyczne.

W tym miejscu należy dokonać wyraźnego rozróżnienia pomiędzy dwoma różnymi pojęciami dotyczącymi liścia aloesu.

- Pierwsze to pojęcie pulpy aloesowej w skład której wchodzą miąższ liścia wraz z sokiem oraz okrywą (skórką wierzchnią liścia)

- Drugie pojęcie to sam czysty miąższ z liścia aloesu z wyciśniętym z niego sokiem zwanym aloną. Rozróżnienie to jest ważne, gdyż sam czysty miąższ aloesowy ma inne właściwości w porównaniu z pulpą. Opisując właściwości lecznicze aloesu myślimy o pulpie aloesowej, natomiast preparaty odżywcze czy kosmetyczne z aloesu są wytwarzane z jego czystego miąższu.

Powróćmy zatem do pulpy aloesowej. Jeśli zostanie z niej wyciśnięty sok, to otrzymamy szklistą masę zwaną Aloną-Aloe. Z dziko rosnących aloesów afrykańskich otrzymuje się ciemnobrązową szklistą masę zwaną Cape-Aloe. Natomiast z aloesu uprawianego na Antylach otrzymuje się brązowy produkt o nazwie Curacao-Aloe. Wszystkie te substancje są podobne i mają charakterystyczny przenikliwy zapach i gorzki smak. Rozpuszczają się częściowo w wodzie, a prawie całkowicie w alkoholu i są podstawowym surowcem do wytwarzania różnych preparatów leczniczych.

Sok z aloesu (alona) zawiera w sobie różne związki glikozydowe zwane aloiną, aloinozydy A i B, aloemadynę, żywice, wielocukry, sole mineralne, białka, sole, aminokwasy, śluzy, witaminę C i stymulatory biogenne. Alona ze względu na gorzki smak działa trawiennie. W małych dawkach pobudza apetyt, natomiast w większych (nalewki, tabletki, drażetki) działa przeczyszczająco i odtruwająco. Działanie przeczyszczające obserwuje się po około 10-14 godzinach.

Preparaty z pulpy aloesowej stosowane są w następujących schorzeniach:

- zaburzenia przemiany materii, chroniczne zaparcia, zatrucia pokarmowe

- nieżytach żołądka, owrzodzeniu żołądka, dwunastnicy i jelita grubego. Tutaj jednak koniecznie należy zażywać sok rozcieńczony z wodą i rozpoczynać od małych dawek (1-3 łyżek dziennie), ze względu na to, że czynne stymulatory biogenne mogą spowodować otwarcie się wrzodów doprowadzając do krwotoku z jelit.

- w chorobach ocznych takich jak zmętnienie ciałka szklistego i zapalenie spojówek

- w niedokrwistości (łącznie z rozcieńczonymi preparatami z żelaza)

- w leczeniu oparzeń skóry, a także oparzeń spowodowanych promieniami X (wewnętrznie i zewnętrznie)

- we wszelkich stanach zapalnych aloes działa bakteriostatycznie, odtruwająco, witaminizująco i regenerująco. Jest więc szczególnie przydatny w leczeniu zapaleń, oskrzeli, płuc, jamy ustnej, paradontozie, stanach pogrypowych i astmie

- w reumatyzmie i dnie (działanie oczyszczające)


Preparatów aloesu nie można stosować przy chorobach wątroby, pęcherzyka żółciowego, krwawieniach z traktu pokarmowego, podczas krwawień miesięcznych, w zapaleniu pęcherza moczowego i w ciąży.
W Polsce wytwarza się następujące preparaty z pulpy aloesowej:

- TINCTURA ALOES - działanie głównie przeczyszczające

- ALAX - jako drażetki przeczyszczajęce

- BIOSTYMINA - wyciąg z liści aloesu w postaci ampułek. Działa pobudzająco na czynności fizjologiczne organizmu, pobudza regenerację w chorobach oczu (krótkowzroczność, zwyrodnienie siatkówki, zmętnienie soczewki, zapalenia spojówek, rogówki lub tęczówki). Bywa także stosowana przy leczeniu zapalenia przydatków, zapalenia krtani i gruźlicy płuc. Z aloesu doniczkowego można w warunkach domowych wykonać winko aloesowe. W tym celu dorosły, 3-5 letni aloes należy przez dwa tygodnie nie podlewać, następnie obciąć dolne liście i pozostawić do leżakowania przez 5 dni zawinięte w papier, a potem po ciemku wycisnąć z nich sok i zmieszać z miodem i czerwonym winem w proporcji - 1:1:2. Mieszankę odstawić w ciemne miejsce, od czasu do czasu wstrząsnąć.

Stosować następująco:

- 3 x dziennie po łyżeczce od herbaty przed posiłkiem przez 1 tydzień

- 3 x dz po łyżce stołowej przed posiłkiem przez następne 3 tygodnie.

- 3 x dz po łyżeczce od herbaty przed jedzeniem przez okres następnych 6-12 tygodni kuracji. Winko można stosować przy schorzeniach wyżej wymienionych.

W powyższej części opisaliśmy cechy botaniczne oraz właściwości lecznicze aloesu zwyczajnego. Dokonaliśmy także rozróżnienia między tzw. pulpą aloesową, w skład której wchodzą zarówno miąższ liścia jak też jego okrywa (skórka), a samym czystym miąższem. W tej części zajmiemy się tylko samym tylko czystym miąższem z liści aloesu.

Miąższ ten uzyskuje się przez staranne obranie liści ze skórki. Uzyskaną masę płucze się kilkakrotnie, a następnie wyciska w prasie. W ten sposób uzyskuje się substancję całkowicie pozbawioną gorzkich i silnie przeczyszczających związków jak aloina i barbaloina. Właśnie ten czysty świeży miąższ cechuje niezwykłe bogactwo składników, dzięki czemu ma on nadzwyczajne własności odżywcze i kosmetyczne. Zanim jednak zostanie uzyskany jakikolwiek produkt z miąższu trzeba w jakiś sposób rozwiązać problem utrwalania cech świeżego miąższu, który w zetknięciu z powietrzem ulega rozkładowi i traci dużą część czynnych substancji. Różne firmy farmaceutyczne prześcigają się w pomysłach jak ten problem rozwiązać tak, aby nie używać konserwantów chemicznych takich jak np. benzoesan sodowy czy alkohol. Nie wchodząc w tym miejscu w szczegóły technologiczne wymieńmy tylko kilka z nich.

Są to np.:

- zamrażanie

- liofilizacja - czyli usuwanie z miąższu wody z jednoczesnym zmniejszaniem ciśnienia. Uzyskuje się w ten sposób suchą w pełni wartościową pozostałość.

- utrwalanie miąższu przy pomocy tokoferolu (witaminy E)

- utrwalanie miąższu przy pomocy kwasu askorbinoweg (witaminy C). Ta metoda jest dość często stosowana, a żródłem witaminy C jest np. sok z żurawin

W każdym bądź razie dumą każdej firmy jest wyprodukowanie takiego preparatu, żeby uzyskany produkt nie był zanieczyszczony chemicznie i którego skład prawie wcale nie odbiega od świeżego miąższu liścia zerwanego z plantacji.

Pokażemy teraz jakie substancje kryją się zatem w świeżym miąższu aloesowym.

- ma on bezcenną wartość odżywczą, gdyż jest bogatym źródłem białka występującego w najprostszej postaci tzn. jako aminokwasy. Są one zasadniczymi składnikami wszelkich innych białek zwanych proteinami, z których zbudowane jest nasze ciało, oraz enzymy i hormony bez których nie byłoby życia. Wymieńmy tylko nazwy tych aminokwasów. Są to: arginina, histydyna, leucyna, izoleucyna, metionona, treonina, lizyna, fenyloalanina i tryptofaniwalina

Jeżeli uzmysłowimy sobie, że takie bogactwo aminokwasów jest niezwykle rzadkie wśród roślin i nie mają go nawet tak wartościowe owoce jak grapefruit czy mango, to zrozumiemy, że miąższ aloesowy ma bardzo wysoką wartość odżywczą

- Miąższ aloesowy jest także preparatem multiwitaminowym, przy czym zawiera najwięcej witaminy A (jako beta-karoten), C, B1, B2 i PP, ale co ciekawe posiada prawie wszystkie pozostałe witaminy w dawkach śladowych. Jest to ważne, gdyż spożywając w sposób ciągły preparaty z aloesu zapewniamy sobie całkowite zaopatrzenie w bardzo dobrze przyswajalne witaminy. Dotyczy to nawet witaminy B12, która występuje głównie w produktach zwierzęcych, a jej niedobór powoduje niedokrwistość. Ma to więc duże znaczenie dla wegetarianów

- Miąższ zawiera wreszcie całe bogactwo mikroelementów także w dawkach śladowych i dlatego działających na organizm na zasadach homeopatycznych (regulacyjnych). Są to następujące biopierwiastki: potas, sód, wapń, magnez, fosfor, cynk, siarka, żelazo, oraz śladowo krzem, mangan, lit, glin, bor, bar, tytan, nikiel, miedż, molibden, chrom i cyna

Kierunki działania miąższu aloesowego na organizm ludzki:

- oczyszcza i odtruwa cały organizm z różnych toksyn. Dotyczy to w szczególności naszych jelit;

- poprzez dostarczanie dobrze przyswajalnego białka poprawia witalność organizmu. Jego działanie jest niezwykle wszechstronne, gdyż wystepuje tu jednoczesne współdziałanie wielu składników (synergizm);

- przywraca równowagę kwasowo-zasadową w przewodzie pokarmowym, która bywa zachwiana przez złą dietę;

- podnosi odporność na choroby, gdyż składniki aloesu pobudzają aktywność makrofagów, które niszczą bakterie i wirusy. Makrofagi te są często "leniwe" szczególnie w wieku podeszłym;

- zapobiega zaburzeniom ogólnej przemiany materii, której skutkiem mogą być takie choroby jak cukrzyca, miażdżyca, dna, otyłość;

- powoduje umiarkowane nawodnienie mas kałowych, reguluje i rozwija własną florę bakteryjną i działa bakteriostatycznie na drobnoustroje w jelitach;

- działa regenerująco na tkankę nerwową;

- wyraźnie hamuje procesy degeneracyjne w wątrobie. Dobry jest na kaca

- przeciwdziała osadzaniu się kamieni w nerkach;

- jest pomocny w kuracji przeciwnowotworowej, szczególnie przy nowotworach skóry;

- działa przeciwgrzybicznie szczególnie po kuracjach antybiotykowych;

- jest bardzo pomocny w leczeniu schorzeń skóry oraz w jej oczyszczaniu, nawilżaniu, pielęgnowaniu i odżywianiu;

- działa korzystnie i regenerująco na włosy

A oto opis niektórych preparatów spożywczych i kosmetycznych z tej rośliny. Jest ich bardzo dużo, produkowane są przez różne firmy i są do nabycia w naszym kraju.

Nie jest to jednak zadanie łatwe, gdyż w chwili obecnej wytwarza na świecie różne produkty z miąższu aloesu około 15 dużych firm. Działa też Międzynarodowa Rada Naukowa ds. aloesu (I A S C), która nadaje certyfikaty jakości tym produktom. Naszą prezentację dokonamy w oparciu o produkty oferowane na rynku polskim przez 3 firmy. Są to amerykańskie firmy ALOE VERA of AMERICA, inc /FOREVER LIVING PRODUCTS INTERNATIONAL,inc (F.L) oraz firma HERBALIFE (H), a także australijska firma TRU- ALO (T-A). Nie jest możliwe pokazanie całego bogatego asortymentu preparatów i środków wytwarzanych przez te firmy.

Opis niektórych ciekawszych produktów ww. firm.

- ALOE BERRY NECTAR (F.L) - miąższ aloesowy z sokiem z żurawin błotnych i jabłek. Litrowy pojemnik zawiera płynny miąższ z dojrzałych roślin. Ma on praktycznie pełny zestaw białka, aminokwasów, witamin i mikroelementów oraz zakres działania tak jak to zostało przedstawione w poprzednim kąciku. Sok z żurawin i jabłek dostarcza dodatkowo witaminę C i beta-karoten co pomaga organizmowi ludzkiemu w wytwarzaniu kolagenu. Jest on niezdbędny do tworzenia kości, ścięgien, wiązadeł, zębów, a także w procesach gojenia. Preparat ten korzystnie wpływa rónież na pracę serca (dużo potasu), obniża poziom cholesterolu we krwi oraz niszczy nieprzyjazną organizmowi florę bakteryjną.
Dawkowanie:
1-2 razy dziennie po łyżce płynu na szklanę wody, pół godzinu przed posiłkami. Raz otwarty pojemnik należy trzymać w lodówce.

- HERBAL ALOE (H) jest to wodny roztwór z miąższu aloesu i trzech ziół (pojemniki 1 lub 4 litrowe), który jest stosowany głównie jako odtrutka dla organizmu np. po długim leczeniu farmakologicznym lub też dla utylizacji i usunięcia szkodliwych substancji przed rozpoczęciem np. kuracji odchudzania. Roztwór ten łagodzi kłopoty trawienne (szczególnie związane z nadkaśnością żołądka). Jest zalecany w stanach zapalnych nerek i obrzękach, a profilaktycznie wskazany dla każdego i w każdym momencie. W chorobie wrzodowej konieczne jest dawkowanie stopniowe i ostrożne.

Preparatu tego nie można stosować w chorobach wątroby, pęcherzyka żółciowego, krwotokach wewnętrznych, zapaleniu pęcherza i w ciąży. Dla uzyskania lepszego efektu oczyszczania organizmu firma zaleca zażywanie tego roztworu z jeszcze dwoma innymi jej preparatami (Florafiber i Schizandra plus).
Dawkowanie:
1 szklanka roztworu 3 x dz. na pół godziny przed posiłkami przez pierwsze 5 dni (silne oczyszczanie), a następnie dawkę zmniejszyć o pół. Kuracja powinna trwać około dwóch tygodni.

- ALOE VERA DRINKING GEL (T-A). Są to litrowe pojemniki żelu będącego naturalnym ekstraktem z miąższu aloesu. Występują w postaci: 99% żelu, 90% żelu + 10% soku z cytryny, 85% żelu + 15% soków z pomarańczy i mango. Skład, działania i przeciwwskazania są podobne jak dla preparatów wyżej opisanych. Dodatkowo jednak produkt ten zapobiega ropieniu ust i oczu.
Dawkowanie:
Dawka dzienna wynosi 25-75 ml żelu zmieszanego z wodą.

- FOREVER LITE (F.L) Jest to litrowa puszka naturalnego preparatu białkowo-węglowodanowego w postaci proszku. Charakteryzuje się on wysoką wartością odżywczą, zawiera specjalną mieszankę proteinową, 18 aminokwasów, witaminy i substancje mineralne, błonnik, beta-karoten, fluktozę, wapń z kości cielęcych, magnez, oraz L-karnitynę będącą aminokwasem wspomagającym transport tłuszczów do komórek, gdzie są wykorzystywane jako żródło energii.

Preparat ten jest wyśmienitym dodatkiem do normalnych posiłków, jako środek uzupełniający w stanach niedożywienia, po kuracjach antybiotykowych, podczas wzmożonej aktywności fizycznej, oraz podczas odchudzania.

Dawkowanie:
25 g proszku zmiksować z 250 ml chudego mleka, wody lub ulubionego soku. Zażywać raz dziennie przy lub zamiast posiłku.

- HERBATKA Z KWIATEM ALOESU (F.L). Jest to herbatka bezkofeinowa, aromatyczna i o oryginalnym egzotycznym składzie. Oprócz kwiatu aloesu zawiera ona cynamon (przyprawa z Chin usprawniająca funkcjonowanie kory mózgowej, działa ściągająco przy bólach gardła, biegunkach i wzdęciach); skórka pomarańczowa (z USA - bogate źródło witaminy C i bioflawonoidów); goździki (środek aromatyczny z Madagaskaru - działa uspokajająco na podrażniony żołądek, łagodzi biegunkę i pomaga w zasypianiu); ziele angielskie (przyprawa z Jamajki - ułatwia pracę jelit); imbir (przyprawa z Chin, ułatwia pracę jelit); kardamon (przyprawa z Gwatemali - poprawia krążenie, posiada wspaniały aromat); koper włoski (przyprawa z Egiptu - wspomaga trawienie, poprawia spływ żółci do dwunastnicy, usprawnia pracę trzustki, wskazany dla cukrzyków); rumianek (uprawiany w Egipcie - jest środkiem relaksującym, obniża ciśnienie krwi, poprawia trawienie, zawiera fosforany wapnia , magnezu i potasu - ważne w regulacji układu nerwowego); liście czarnych jagód z Jugosławii - obniżają poziom cukru, poprawiają wzrok, dobre przy bólach głowy); senna (rodzaj dietetycznej herbatki z Indii - pomaga w metaboliźmie tłuszczów); gymnema sylvestre (roślina z Indii - kontroluje poziom cukru we krwi).

- ALOE VERA TEA TREE ANTISEPTIC CREAM (T-A). Jest to krem złożony z miąższu aloesu i olejku australijskiego drzewa herbacianego. Jest środkiem antyseptycznym stosowanym w leczeniu ran, wysypek krost pryszczy, trądziku, łuszczycy, grzybic, zapaleń skóry, pęknięć stóp i przy podrażnieniach skóry na głowie.

Jeśli chodzi o zastosowanie aloesu w kosmetyce i dermatologii to jest ono obecnie bardzo wszechstronne. Trzeba w tym miejscu stwierdzić, że stan skóry włosów i paznokci jest zawsze manifestacją tego, co dzieje się wewnątrz organizmu, a ponieważ preparaty z aloesu robią "dużo dobrego" dla zdrowia, wobec tego już na tym etapie ogólnej poprawy kondycji organizmu - pomagają skórze, cerze i włosom! Również zewnętrznie czysty miąższ aloesowy wspomaga różne procesy toczące się w skórze.

I tak:

- po posmarowaniu miąższ aloesowy w ciągu kilku sekund wnika głęboko w naskórek i tam oddaje większość swoich cennych składników. Daje to sprawną regulację tkanek i jej odmłodzenie. Skóra zostaje nawilżona i lepiej ukrwiona (działnie stymulujące), a pękające naczynka krwionośne wygojone;

- aloes oczyszcza skórę "na zewnątrz" przez jej rozluźnienie i wydalenie substancji toksycznych, niszczy niepożądaną florę bakteryjną istniejącą w naskórku i przywraca prawidłowy odczyn skóry (pH 4,8-5,5);

- miąższ aloesowy pomaga w walce z cellulitis (odchudzanie), a użyty na skórę głowy wspomaga wzrost (czasem odrost) włosów;

- preparaty aloesu są substancjami "bardzo zgodnymi" tzn. mogą być stosowane z innymi składnikami jednocześnie, nie powodując uczuleń.

Dla uzmysłowienia sobie "potęgi" aloesu używanego do produkcji kosmetyków wymieńmy już tylko hasłowo niektóre produkty firmy Forever Living. Będą to żele do kąpieli, szampon i odżywka aloesowo-jojoba, mydło w płynie, pasta do zębów, krem do peelingu (oczyszczania skóry), dezodoranty, odżywki do włosów, sztyft ochronny do ust, galaretki i emulsje nawilżające, rozgrzewające i do opalania, kremy pielęgnacyjne (np. z propolisem), kompletne zestawy kosmetyków dla całego ciała. Warto wspomnieć, że aloes był znany większości ludów starożytnych już od około 3 tysięcy lat temu. Sokiem z aloesu posługiwali się starożytni Grecy, Arabowie i Hebrajczycy. Roślina ta jest cytowana w Biblii kilkakrotnie (chodzi tu prawdopodobnie o aloes sokortański - Aloe Soccortrina Lam.)

Ewangelia św. Jana (19.49) mówi: "Przybył również Nikodem, ten, który po raz pierwszy przybył do Jezusa w nocy i przyniósł około 100 funtów mieszaniny mirry i aloesu".

Z aloesu więc otrzymywano gorzką niezwykle cenną substancję, dodawano ją do mirry (cenny olejek z drzewa balsamowego) i używano do namaszczania zwłok. Tą właśnie substancją starzec Nikodem i Józef z Arymatei namaścili ciało Chrystusa Pana i pochowali. Widać więc, że choć od czasów starożytnych wiele się zmieniło, to ALOES - roślina światowych pustyń był i pozostał bezcennym.