Nowa Gazeta Praska

Rodzina: Złożone (Asteraceae)
Synonimy: Echinacea, Jeżowiec amerykański, Jeżówka blada, Jeżówka różowa.

Jest to bylina osiągająca w zależności od gatunku wysokość 40 - 150 cm. Liście jeżówki cielistej mają kształt lancetowaty z brzegiem całym.
      Charakterystyczną cechą roślin z rodzaju ECHINACEA (z greckiego echinos znaczy jeż) jest wygląd kwiatu. Kwiaty jeżówek posiadają bowiem kuliste, kolczaste dna, oraz długie, języczkowate płatki korony kwiatowej. Surowców leczniczych dostarczają trzy gatunki jeżówek, które mają podobne właściwości lecznicze.

Są to:

Jeżówka cielista (ECHINACEA PALLIDA Nutt) - roślina o wysokości 60 - 120 cm, liściach lancetowatych o brzegu całym i płatkach koloru jasnoróżowego długości 4 - 9 cm zwisających. Korzeń tej rośliny zawiera najwięcej olejków eterycznych (0.7%) i ma smak mdły, podobny do mydła.

Jeżówka purpurowa (ECHINACEA PURPUREA, Moench), roślina o wysokości 60 - 150 cm i liściach szerokich ząbkowanych i płatkach purpurowych, długości 4 - 6 cm. Jest ona szczególnie wydajna w uprawie i to zarówno przy pozyskiwaniu korzenia jak i ziela.

Jeżówka wąskolistna (ECHINACEA AUGUSTIFOLIA, DC) roślina o wysokości 40 - 60 cm, o płatkach koloru różowego, długości 2 - 3 cm. Korzeń tej jeżówki jest stosowany w homeopatii. Odznacza się ostrym, znieczulającym język smakiem. Wyżej wymienione trzy gatunki jeżówek jak też i pozostałe występują w stanie naturalnym w Ameryce Północnej. Rosną tam jako rośliny wieloletnie na preriach i w lasach głównie Stanów Missouri, Kentucky, Oklahoma i Arkansas. Jeżówka purpurowa po zaaklimatyzowaniu się jest także uprawiana w Europie - w tym w Polsce dostarczając pełnowartościowego surowca zielarskiego.

      Jeżówki amerykańskie od bardzo dawna były stosowane przez Indian w postaci papki uzyskiwanej z całych roślin, lub tylko korzeni, do leczenia trudno gojących się ran, różnych stanów zapalnych i ukąszeń węży. Również biali osadnicy szybko docenili lecznicze właściwości jeżówki i już w 1852 r. została ona wprowadzona do "ECLESTIC DISPENSARORY OF THE UNITED STATES".
      Pierwsze badania kliniczne nad jeżówkami wykonał Meyer w szpitalu w Cincinnati u prof. J. Kinga. Badania te potwierdziły jej lecznicze działanie. Opracowano tzw. preparat "oczyszczający krew" w skład którego wchodziła właśnie jeżówka. Wszystko to doprowadziło do dużej popularności Echinacei, tak że w latach dwudziestych naszego wieku była najlepiej sprzedającą się rośliną w USA.
      W tym czasie w Europie korzeń jeżówki wąskolistnej zaczęto stosować głównie w homeopatii. Pionierem w produkcji leków homeopatycznych na bazie jeżówek była niemiecka firma DR MADAUS istniejąca do dziś. Surowcem leczniczym jest zarówno kwitnące ziele, jak i korzeń jeżówek. Wszystkie trzy gatunki jeżówek charakteryzują się niezwykłą różnorodnością substancji o potwierdzonej aktywności terapeutycznej. Z tego właśnie względu mimo wielu badań nie udało się do końca ustalić jaki składnik lub grupa związków chemicznych daje w określonym schorzeniu efekt leczniczy. Efekt ten jednak stwierdzano wielokrotnie lecząc chorych.
      Ze względu właśnie na tak obfity zestaw substancji znajdujących się w jeżówkach (zmieniający się jeszcze dodatkowo dla poszczególnych gatunków), były trudności z otrzymaniem preparatów standaryzowanych.
      Jak dotąd w świeżym surowcu z jeżówek wykryto cukry, kwasy tłuszczowe, kwas cychorynowy, kwas izochlorogenowy, pochodne kwasu kawowego, flawonoidy, fitosterony, polisacharydy (mają duży wpływ na stymulacje układu immunologicznego), cynarynę, składniki lipidowe (poliny, polieny), alkaloidy pirolizydynowe (tusilagina) i inne.

Nie analizując w tym miejscu szczegółowo działania ww. substancji powiedzmy, że sok, oraz wodne i alkoholowe wyciągi z jeżówek mają działanie:

immunostymulujące - poprzez zwiększenie fagocytozy (pochłanianie i niszczenie bakterii)

przeciwwirusowe (np. na wirusy grypy i opryszczki)

zewnętrznie - zwiększają odporność tkanek na infekcję

Preparaty zawierające w sobie czynne substancje pochodzące z jeżówek stosuje się:

we wszystkich przypadkach, gdzie chodzi o podniesienie odporności organizmu na choroby infekcyjne;

w leczeniu grypy, kataru, chronicznych infekcji dróg oddechowych, w zapaleniu stawów, powiększenia i zapaleń gruczołu krokowego, kokluszu, a nawet w chorobach nowotworowych;

zewnętrznie w leczeniu trudno gojących się ran, egzem, oparzeń, w łuszczycy, oraz przy wystąpieniu grzybicy. W tym ostatnim przypadku stosuje się środki przeciwgrzybiczne w połączeniu z preparatami jeżówek (Echinacin). Daje to około 10-krotnie mniejszą ilość nawrotów grzybicy w stosunku do leczenia konwencjonalnego tej wyjątkowo uciążliwej choroby.

w homeopatii jeżówkę jako ECHINACEA stosuje się przeważnie jako środek pobudzający odporność organizmu przy:

          - wszelkich schorzeniach bakteryjnych
          - zakażeniach gronkowcami
          - czyraczności i ropnicy
          - zapaleniu węzłów chłonnych
          - zapaleniu gruczołu sutkowego i gorączce połogowej

      Echinacea jest szczególnie polecana dla dzieci w wieku szkolnym. Właśnie u tych dzieci obserwuje się zjawisko silnego stresu związanego z edukacją w szkole. Stres psychiczny, dłużej trwające zdenerwowanie czy zmartwienie powoduje u dzieci spadek odporności organizmu. Zjawisko to nazywa się psychoimmunitetem. Objawami takiego stanu mogą być: skłonność do przeziębień, początki kataru, grypa, opryszczka wargowa, lekka gorączka, ból głowy, dreszcze, biegunka, moczenie nocne i ogólne rozbicie. W takiej właśnie sytuacji pomocna okazuje się nalewka lub sok z jeżówki. Zaaplikowanie dziecku przez 3-4 dni 10 do 15 kropli tego preparatu z częstością co 1 do 4 godzin, przywraca normalną odporność organizmowi dziecka. Można też postąpić podobnie profilaktycznie np. w nadciągającej grypie.
      Na rynku polskim można obecnie spotkać wiele preparatów krajowych i zagranicznych, w skład których wchodzą wyciągi z jeżówki. Np. Herbapol - Klęka produkuje sok z jeżówki purpurowej (Succus Echinaceae). Może być on stosowany w leczeniu przewlekłych i ostrych infekcji bakteryjnych i wirusowych takich jak przeziębienia, grypa, zapalenia oskrzeli, podczas podawania antybiotyków, w ogólnym zmniejszeniu odporności zwłaszcza po zabiegach chirurgicznych, lub po porodach. Dawkowanie: 3 x dziennie po pół łyżeczki od herbaty z odrobiną wody. Przy infekcjach ostrych podawać początkowo jedną łyżeczkę, a następnie co 1-2 godziny po pół łyżeczki na łyżkę wody.
      Dwie niemieckie firmy Ratiopharm oraz Naturwaren Dr Theiss produkują preparaty jeżówki wąskolistnej o nazwie ECHINACEA oraz ECHINACEA-RATIOPHARM, które można stosować i dawkować podobnie jak wyżej opisano dla naszego preparatu z Klęki. Inna niemiecka firma Schaper&Brummer GMBH&Co produkuje preparat o nazwie ESBERITOX N zawierający w sobie związki pochodzenia roślinnego z jeżówki purpurowej, żywotnika zachodniego i dzikiego indygo. Preparat ten aktywizuje naturalne mechanizmy obronne organizmu zapobiegając wszelkim infekcjom.

Można go stosować:

wspomagająco w ostrych i przewlekłych zakażeniach bakteryjnych i wirusowych

u osób z obniżoną odpornością np. po chemio- i radioterapii

po długotrwałym leczeniu antybiotykami, sterydami i w przebiegu cukrzycy

w okresie nadmiernego obciążenia psychicznego i fizycznego

Dawkowanie:

dorośli - 3 x dziennie 3 tabletki lub 3 x dz. 50 kropli.

dzieci - 3 x dz. 1-2 tabletki lub 3 x dz. 10 - 30 kropli.

      Tabletki można ssać lub połykać. Z kolei amerykańska firma HERBALIFE wytwarza znakomity preparat witaminowo- mineralno-ziołowy o nazwie FORMUŁA 2. Wśród wielu witamin, składników mineralnych oraz 11 ziół, które wchodzą w skład tego preparatu jest także jeżówka cielista. FORMUŁA 2 może mieć wielorakie zastosowanie w różnych kuracjach wzmacniających organizm, a także przy odchudzaniu. Dawkowanie: 3 x dz. po 2 tabl. na pół godziny przed posiłkiem popijając szklanką wody. Dzieci - odpowiednio mniej stosownie do wieku.
      Na zakończenie pozostaje nam stwierdzić, że rosnąca w Ameryce Północnej jeżówka jest istotnie rośliną, której nie lubią mikroby. Pomaga ona organizmowi ludzkiemu w dojściu do normalnej odporności zarówno po infekcjach jak też w różnych sytuacjach kryzysowych dla zdrowia. Przy tym wszystkim jeżówka nie jest rośliną toksyczną i przyjmowana w zalecanych dawkach nie powoduje skutków ubocznych.