Podaj rękę swojemu dziecku (5)

      Zrozumienie terminu integracja sensoryczna jest równoczesne ze zrozumieniem tego, jak funkcjonuje mózg i cały układ nerwowy. Nie jest moją intencją pełny opis wszystkich narządów zmysłów, mechanizmów działania mózgu i całego ośrodkowego układu nerwowego. Codziennie tysiące wrażeń docierają do naszego ciała przez zmysły (wzroku, słuchu, dotyku, smaku, zmysł przedsionkowy, proprioceptywny itp.).
      Nasz mózg musi sortować te informacje, przekształcać i wysyłać je do “stacji” przeznaczenia lub scalać (integrować) je z innymi odpowiednimi wrażeniami, tak by mogły być wykorzystane w celowym, zakończonym sukcesem działaniu. Większość ludzi nie jest świadoma ani nie analizuje tego, jak funkcjonują układy zmysłowe, jak koordynują, przetwarzają i integrują docierające do ciała informacje. Integracja sensoryczna dokonuje się poza naszą świadomością. Nasze układy zmysłowe współdziałają ze sobą, pomagają sobie nawzajem w wykonywaniu wielu zadań związanych z naszym codziennym funkcjonowaniem. Należy uświadomić sobie, że aby zaistniało uczenie się, musi dokonywać się integracja między pracą kilku układów zmysłowych. Jeśli dziecko nie reaguje we właściwy sposób do wymogów otoczenia, przejawia trudności szkolne nazywamy to “nieprawidłowością”. Dlatego niektórzy rodzice lub nauczyciele stwierdzają, że dane dziecko jest “opóźnione w rozwoju”, ma “zaburzenia uwagi”, “problemy z zachowaniem” lub “trudności w uczeniu się”. Takie nieprawidłowe reakcje mogą być przejawem dysfunkcji (pewien stopień zaburzenia lub niesprawności w zakresie jakiejś funkcji) w zakresie integracji sensorycznej (zmysłowej). Dysfunkcje w zakresie integracji sensorycznej występują u dzieci z trudnościami w uczeniu się, problemami słuchowo-językowymi, niepewnością grawitacyjną i zaburzoną koordynacja ruchową itp.Występują również u dzieci z zaburzeniami neurologicznymi np. u dzieci autystycznych, z zespołem Downa, z mózgowym porażeniem dziecięcym.
      A oto przykłady nieprawidłowych zachowań dzieci, u podłoża których mogą leżeć dysfunkcje integracji sensorycznej. Sześcioletniej Kasi trudno uczestniczyć w zajęciach przedszkolnych dłużej niż kilka sekund. Wygląda jakby nie słuchała tego, co się do niej mówi, ma ogromne kłopoty z koncentracją, mową, nie potrafi tak dobrze mówić jak jej rówieśnicy, nie ubiera się samodzielnie. Ośmioletni Marek nie potrafi sprawnie biegać (przewraca się), kopać piłki, ma kłopoty z gimnastyką oraz z koordynacją ruchów, jego pismo jest tak mało czytelne, po prostu bazgrze, uderzony przez huśtawkę (ponieważ zbyt blisko stał) wini huśtawkę lub stojące w pobliżu osoby.
      Dlaczego niektórym dzieciom tak trudno opanować naukę czytania (mimo iż nie mają wad wzroku), mają nisko opuszczoną głowę, podpierają głowę, pocierają oczy, ciągle są zmęczone, dlaczego widzą słowa i rysunki nieprawidłowo (lustrzane odbicie), mylą litery b z d, m z n, czemu nie potrafią przerysować prostego rysunku, nie trzymają się w liniach, mylą kierunki (prawo, lewo), czemu mają problemy z odbiorem bodźców słuchowych (mimo iż nie mają ubytku słuchu), mają trudności w słuchaniu i wykonywaniu dwóch lub więcej poleceń, nie potrafią spokojnie usiedzieć w klasie, mają problemy z matematyką, z wypowiadaniem się, z zapamiętywaniem? Czemu dzieci z wysokim ilorazem inteligencji nie mogą nauczyć się czytać, mają trudności z koncentracją uwagi, przejawiają wzmożoną aktywność ruchową? Dlaczego niektóre dzieci nie lubią ubrań z metkami, nie lubią tłumu ani ludzi zbyt blisko siebie, czemu źle tolerują mycie twarzy, czesanie włosów? Dlaczego dziecko trzyma sztućce czy ołówek ledwie końcami palców, czemu przedmioty wypadają mu z rąk ? Czemu niektóre dzieci reagują agresywnie, gdy ktoś niespodziewanie dotknie je? Dlaczego są lękliwe, czemu wycofują się z zabaw i zajęć?
      Opisane powyżej nieprawidłowe reakcje mogą być przejawem bardziej lub mniej poważnych dysfunkcji (zaburzeń) w zakresie integracji sensorycznej (zmysłowej). Mogą być uznanym, neurofizjologicznym uzasadnieniem problemów dziecka. Dlatego trzeba inaczej podejść do tych dzieci, uwzględnić ich dysfunkcje aby nie popełnić błędów. Za pomocą dokładnych badań i przy adekwatnym doborze technik terapeutycznych można dokładnie zidentyfikować, w jakich układach zmysłowych (sensorycznych) istnieją zaburzenia, można dobrze zaplanować i modulować terapię.
      Biorąc pod uwagę fakt, iż proces uczenia się zachodzi w mózgu, to właściwie poprowadzona terapia może uczynić mózg bardziej chłonnym i podatnym na przyjmowanie wiedzy szkolnej. Głównym celem terapii integracji sensorycznej jest poprawa funkcjonowania podstawowych układów zmysłowych poprzez usuwanie blokad zakłócających ich prawidłowe działanie. Terapia integracji sensorycznej sprawia, by uczenie się było coraz łatwiejsze. Warto podkreślić, że terapia przynosi największe efekty wtedy, gdy jest stosowana we wczesnym okresie rozwojowym dziecka i jest prowadzona na podstawie dogłębnej znajomości problemu. Dlatego im wcześniej, dzięki prawidłowej obserwacji i zastosowaniu odpowiednich testów zostaną rozpoznane dysfunkcje leżące u podstaw trudności w uczeniu się, właściwym zachowaniu czy koordynacji ruchowej, tym efekty terapii integracji sensorycznej będą lepsze i uczenie stanie się dla dziecka łatwiejsze. Już po kilku tygodniach lub miesiącach terapii można zaobserwować pozytywne zmiany u dziecka (efekty terapii są stałe, nie ma regresji): poprawia się wiara we własne siły dziecka, poczucie równowagi, koordynacja (dziecko nie potyka się ),koncentruje się lepiej, słucha i wypełnia polecenia, poprawia się umiejętność czytania i pisania oraz inne umiejętności szkolne, poprawia się mowa, sposób wyrażania, maleje nadpobudliwość, dziecko zaczyna kontrolować swoje reakcje na otoczenie, chętniej podejmuje się nowych, trudnych zadań.
      Terapią integracji sensorycznej powinny być również objęte dzieci z innymi niepełnosprawnościami fizycznymi i umysłowymi: dzieci z zespołem Downa, autyzmem, mózgowym porażeniem dziecięcym, upośledzeniem umysłowym. Ważne jest, by każde dziecko zostało starannie przebadane i poddane troskliwej terapii.
      Podsumowując: większość dysfunkcji stwierdzonych na podstawie badania integracji sensorycznej stopniowo zaczyna ustępować dzięki zmianom zachodzącym w układzie nerwowym..
      Jeżeli poprzestaniemy na wierze, że “dziecko z tego wyrośnie” i nie postaramy się o badanie i zastosowanie terapii popełniamy ogromny błąd. Dziecko żyje ze swoim problemem, jest nie rozumiane przez otoczenie, ponieważ zabrakło wczesnego rozpoznania i terapii, u takiego dziecka powstały wtórne problemy emocjonalne oraz problemy związane z zachowaniem.
      Dlatego wczesna interwencja pozwala uchwycić podstawowe problemy związane z integracja sensoryczną we wczesnym stadium, gdy układ nerwowy rozwija się i dojrzewa.