|
Beatyfikacja
Taki duży, taki mały, może świętym być - śpiewa w jednej ze swoich piosenek "Arka Noego". Jednak chociaż wszyscy jesteśmy predysponowani do świętości, tylko nieliczni uznani zostają za świętych, mocą ściśle określonego aktu kościelnego, poprzedzonego długotrwałym procesem. Zbliża się beatyfikacja Jana Pawła II. O wyjaśnienie zasad procesu beatyfikacyjnego poprosiliśmy ks. dr Pawła Mazurkiewicza z parafii NMP Matki Pięknej Miłości na Tarchominie. Beatyfikacja a kanonizacja Beatyfikacja (łac. beatificare - wyróżniać) jest to oficjalne uznanie kogoś błogosławionym i zezwolenie na jego publiczny kult, ale o zasięgu lokalnym. Zasięg lokalny można rozumieć rozmaicie: może on dotyczyć określonego kraju, diecezji, miasta czy nawet zgromadzenia zakonnego. Istotą beatyfikacji jest to, że papież zaleca kult publiczny o ograniczonym zasięgu. W kościele pierwotnym katakumbowym i wczesnośredniowiecznym, beatyfikacji dokonywano spontanicznie. Kult świętych początkowo dotyczył zresztą tylko męczenników. Wkrótce objął również wyznawców, czyli osoby, które nie poniosły męczeństwa, ale ich życie charakteryzowała doskonałość w realizacji cnót chrześcijańskich. Od XII wieku do beatyfikacji wymagana była już zgoda Synodu Biskupów i Stolicy Apostolskiej. Od roku 1634 beatyfikację może zatwierdzić tylko papież. Tak jest do dzisiaj. Decyzję o beatyfikacji, czyli o uznaniu kogoś za błogosławionego podejmuje więc papież po przeprowadzeniu procesu beatyfikacyjnego, który może rozpocząć się najwcześniej 5 lat po śmierci kandydata na ołtarze. Znamy trzy przypadki, gdy papież odstąpił od tego, bardzo precyzyjnie w odpowiednim dokumencie kościelnym określonego wymogu. Stało się tak w przypadku Matki Teresy z Kalkuty, Jana Pawła II i siostry Łucji Dos Santos, której w 1917 r. w Fatimie objawiła się Matka Boża. Kanonizacja (łac. canon -reguła, przepis, wzór) jest to akt kościelny, uznający osobę zmarłą za świętą, nakazujący jej powszechny, publiczny kult. Akt taki wydaje papież po przeprowadzeniu procesu kanonizacyjnego. Aby ogłosić daną osobę świętym Kościoła Powszechnego, osoba ta musi najpierw zostać ogłoszona błogosławioną. Różnica między beatyfikacją a kanonizacją polega więc na tym, że kult błogosławionych jest ograniczony i ma charakter lokalny, święci zaś doznają go w całym Kościele. Etapy i zasady procesu beatyfikacyjnego Przyjęto zasadę, że każdy z obu omawianych wyżej procesów może się rozpocząć tylko w diecezji w której zmarł kandydat na ołtarze, jeżeli biskup tej diecezji uzyska odpowiedź Stolicy Apostolskiej, że nie ma przeszkód w tej sprawie. Mogą o to prosić wierni, może tego dokonać sam biskup, ale podstawą do takiej decyzji musi być zawsze przekonanie wspólnoty kościelnej o świętości kandydata. Nazywa się ją "fama sanctitatis". Opinia świętości powinna być spontaniczna, nie wywołana sztucznie, stała, trwała, rozpowszechniona między osobami godnymi wiary. Innymi słowy, potrzebne jest coś takiego, co pojawiło się w dniu pogrzebu Jana Pawła II, kiedy wierni, zgromadzeni na Placu św. Piotra w Rzymie wyrazili swoją opinię hasłem: "Santo subito" - Święty natychmiast. Taka opinia uważana jest za głos ludu Bożego, który należy przyjąć i rozważyć. Sam proces, przypominający procedurę stosowaną w prawie świeckim, dokonuje się w trzech etapach. Pierwszym jest proces diecezjalny, czyli zebranie materiału dowodowego; drugim jest faza studyjna, polegająca na opracowaniu "positio", czyli dokumentu stanowiącego niejako syntezę całego procesu; trzecim zaś i ostatnim jest etap oceny spraw, który podejmują kolejne Komisje Kongregacji. Ich głos ma charakter doradczy. Ostateczną decyzję podejmuje papież. Etap diecezjalny Diecezjalny etap procesu beatyfikacyjnego polega na zebraniu wszelkiej dostępnej dokumentacji dotyczącej kandydata na ołtarze, któremu od momentu rozpoczęcia procesu beatyfikacyjnego przysługuje tytuł Sługi Bożego. Ta dokumentacja zbierana jest na szczeblu lokalnym, w diecezji, do której należał kandydat. W przypadku Jana Pawła II były to dwie diecezje: krakowska, z którą był związany przez długie lata jako ksiądz, biskup i kardynał oraz rozpoczynająca proces diecezja rzymska, której przewodził od chwili, gdy został papieżem i w której też umarł. Przedmiotem dochodzenia na tym etapie są trzy elementy: fakty z życia kandydata na ołtarze, jego heroiczność cnót, czyli doskonałość moralna oraz opinia świętości, wspomniana już fama sanctitatis. Dokumenty te zawierają korespondencję, zeznania świadków oraz różnego rodzaju świadectwa wiary. W przypadku Jana Pawła II w samej diecezji krakowskiej przesłuchano ok. 100 świadków. W diecezji rzymskiej również zebrano pokaźną liczbę świadectw. Wśród zgromadzonych materiałów jest też wiele pięknych, wzruszających listów i świadectw osób, które niekoniecznie były blisko związane z papieżem, ale prosiły go o modlitwę i wstawiennictwo duchowe. Zbieraniem dokumentów, a także przesłuchiwaniem świadków zajmuje się specjalna komisja, wyznaczona przez biskupa, tzw. Trybunał Diecezjalny. Przewodniczy mu sam biskup lub jego delegat. W skład trybunału wchodzi także rzecznik sprawiedliwości ("promotor iustitiae"), notariusze, a w przypadku cudu - biegli. Trybunał korzysta z pomocy Komisji Historycznej i Teologicznej. Po zebraniu dokumentacji następuje sesja zamknięcia postępowania w diecezji. Zgromadzone na etapie diecezjalnym materiały są następnie przesłane do Watykańskiej Kongregacji Spraw Kanonizacyjnych w Rzymie. Postępowanie w Kongregacji Spraw Kanonizacyjnych Kongregacja jest zaangażowana już w proces diecezjalny, pomagając biskupowi przy zbieraniu dowodów dotyczących cnót i cudów. Po otrzymaniu akt sprawy z diecezji, Kongregacja sprawdza jego ważność i wyznacza relatora, pod kierunkiem którego opracowuje się "positio" czyli obszerny raport, ukazujący duchową sylwetkę Sługi Bożego, zwłaszcza praktykowane przez niego cnoty i nadzwyczajne wydarzenia, jakie dokonały się za jego wstawiennictwem. Po wydrukowaniu "positio" następuje faza oceny pracy przez Komisje Kongregacji. Są nimi, tylko w sprawach dawnych, Komisja Historyczna, Komisja Teologiczna i Komisja Biskupów i Kardynałów. Natomiast sprawy związane z cudem są oceniane przez Komisję Medyczną, Komisję Teologiczną oraz przez Komisję Biskupów i Kardynałów. Jeżeli wszystkie te prace wypadną pomyślnie, wydawany jest, za zgodą papieża, dekret o heroiczności cnót i dekret o uznaniu cudu. W przypadku bowiem osób, które są tzw. wyznawcami, (tzn. nie poniosły śmierci za wiarę, czyli nie są męczennikami, tak jak to było w przypadku księdza Popiełuszki, badany jest cud). Cud musi mieć miejsce po śmierci Sługi Bożego, nie za jego życia. Tylko wtedy jest gwarancja nadprzyrodzoności. Cud na ogół polega na uzdrowieniu, które w świetle aktualnej wiedzy medycznej jest nie do wytłumaczenia. Musi to być uzdrowienie trwałe i radykalne. Na tym etapie pole do działania mają lekarze, ale na temat cudu wypowiada się też komisja teologów. Jej stanowisko przedstawiane jest później biskupom i kardynałom, którzy to nagłe i niewytłumaczalne uzdrowienie uznają za przejaw mocy bożej, dokonanej za wstawiennictwem kandydata na błogosławionego. Bywają oczywiście i inne cuda. Możemy mówić np. o cudzie nawrócenia. Ale jest to sprawa bardzo subiektywna, trudna do obiektywnego potwierdzenia. Dlatego, wobec zaangażowania autorytetu Kościoła, bierze się pod uwagę cud uzdrowienia. W przypadku Sługi Bożego Jana Pawła II, choć mówi się o wielu cudach, jakie dokonały się za jego wstawiennictwem, wybrano jeden: uzdrowienie francuskiej zakonnicy, siostry Marie Simon Pierre z postępującej choroby Parkinsona. Obydwa dekrety, o heroiczności cnót i o uznaniu cudu, są aprobowane przez papieża, a następnie odczytywane w jego obecności i podane do publicznej wiadomości. Ostatnim akordem procesu beatyfikacyjnego jest uroczysty akt beatyfikacji, dokonywany przez papieża lub przez jego delegata. Kanonizacja może dojść do skutku po uznaniu drugiego cudu, ale dokonanego już po dekretach stwierdzających heroiczność cnót Sługi Bożego i uznaniu pierwszego cudu, potrzebnego do beatyfikacji. Decyzję o kanonizacji podejmuje papież. Santo subito Historia procesu beatyfikacyjnego Jana Pawła II rozpoczęła się nieformalnie 8 kwietnia 2005 roku w czasie uroczystości pogrzebowych papieża Polaka. Wtedy to wielu wiernych trzymało transparenty z napisem Santo subito, co znaczy "święty natychmiast". 13 maja 2005 r., w rocznicę objawień fatimskich i zamachu na Jana Pawła II Benedykt XVI wydał oficjalnie zgodę na rozpoczęcie procesu beatyfikacyjnego. Formalnie proces rozpoczął się 28 czerwca 2005 r. z chwilą zaprzysiężenia członków trybunału. Postulatorem został ks. Sławomir Oder. 4 listopada tego samego roku rozpoczął się proces beatyfikacyjny w archidiecezji krakowskiej. W katedrze na Wawelu odbyło się pierwsze posiedzenie Trybunału Rogatoryjnego - pomocniczego, któremu przewodniczył bp Tadeusz Pieronek. 23 marca 2007 r. Trybunał Diecezjalny w Rzymie, badający sprawę uzdrowienia francuskiej zakonnicy, potwierdził fakt zaistnienia cudu. 2 kwietnia tego samego roku w Bazylice św. Jana na Lateranie, w obecności wikariusza generalnego Rzymu, kard. Camillo Ruiniego nastąpiło zamknięcie procesu beatyfikacyjnego na szczeblu diecezji rzymskiej, po czym przekazano całą dokumentację sprawy Kongregacji Spraw Kanonizacyjnych. Jeszcze żaden proces beatyfikacyjny na poziomie diecezji w naszych czasach nie rozpoczął się tak szybko po śmierci kandydata na ołtarze i nie zakończył się w ciągu niespełna dwóch lat od jego otwarcia. 13 maja 2009 r. Kongregacja Spraw Kanonizacyjnych wydała pozytywną opinię w sprawie heroiczności cnót Jana Pawła II, a 12 stycznia 2011 r. członkowie tej samej kongregacji pozytywnie zaopiniowali cud uzdrowienia francuskiej zakonnicy. Dwa dni później, 14 stycznia 2011 r. Benedykt XVI podpisał dekret o cudzie i wyznaczył datę beatyfikacji na niedzielę 1 maja 2011 r. podczas Mszy św. na Placu Św. Piotra w Rzymie. Program uroczystości beatyfikacyjnych Uroczystości beatyfikacyjne Jana Pawła II to nie tylko Msza św. 1 maja. Już w sobotę 30 kwietnia od godz. 20.00 do 22.30 na antycznym stadionie Circo Massimo odbędzie się wieczorne czuwanie modlitewne, składające się z dwóch części. Pierwsza rozpocznie się uroczystym wniesieniem czczonego w bazylice Matki Bożej Większej obrazu maryjnego Salus Populi Romani, z udziałem delegacji wszystkich rzymskich parafii. Następnie obecni wysłuchają świadectw bliskich współpracowników Jana Pawła II, kard. Stanisława Dziwisza i byłego watykańskiego rzecznika Joaquina Navarro-Vallsa, oraz uzdrowionej za wstawiennictwem Sługi Bożego siostry Marie Simon Pierre. Zobaczą też na telebimach ważne momenty jego pontyfikatu. W drugiej części czuwania odmówione zostaną tajemnice światła, które to właśnie Jan Paweł II wprowadził do różańca. Co ciekawe, uruchomiony zostanie specjalny telemost z pięcioma sanktuariami maryjnymi. Pierwszym z nich będzie sanktuarium Bożego Miłosierdzia w Łagiewnikach. Pozostałe to: Guadelupe w Meksyku, Kawekamo-Bugando w Tanzanii, Harissa w Libanie i Fatima. Przez całą noc z soboty 30 kwietnia na niedzielę 1 maja otwartych będzie 8 kościołów w centrum Rzymu. Mszę beatyfikacyjną w niedzielę 1 maja na Placu Św. Piotra poprzedzi koronka do Miłosierdzia Bożego, zakończona śpiewem po polsku "Jezu, ufam Tobie". Podczas mszy, po odśpiewaniu "Kyrie", czyli "Panie, zmiłuj się nad nami" zostanie po łacinie odczytany dokument papieski, ogłaszający Sługę Bożego Jana Pawła II błogosławionym, czemu towarzyszyć będzie odsłonięcie obrazu i umieszczonych na ołtarzu relikwii. W modlitwie następującej po odśpiewaniu hymnu "Gloria", czyli "Chwała na wysokości Bogu" można już zwykle zwracać się do ogłoszonego błogosławionym, używając tekstów liturgicznych, dotyczących jego osoby. W przypadku Jana Pawła II będzie trochę inaczej. W Kościele katolickim obowiązuje zasada pierwszeństwa dni liturgicznych. Niedziele Wielkanocy mają pierwszeństwo przed jakimikolwiek innymi obchodami. Dlatego we mszy beatyfikacyjnej będą użyte teksty z Niedzieli Miłosierdzia Bożego czyli II niedzieli po Wielkanocy. Pierwsza Msza św., w której będą czytane odpowiednie teksty liturgiczne i modlitwy ku czci błogosławionego Jana Pawła II odprawiona zostanie dzień później, tzn. 2 maja, również na Placu św. Piotra. Natomiast polska msza dziękczynna zostanie odprawiona 3 maja w rzymskiej bazylice Santa Maria Maggiore. Trumna z ciałem Jana Pawła II ani przed uroczystością, ani podczas jej trwania nie zostanie otwarta. Wierni będą mogli się modlić w krypcie aż do 28 kwietnia, natomiast 29 i 30 kwietnia Groty Watykańskie będą zamknięte. Ciało papieża zostanie wydobyte z grobu i przeniesione w dniu beatyfikacji do Bazyliki Watykańskiej przed ołtarz Konfesji. Po ogłoszeniu błogosławionym trumna już nie wróci na dawne miejsce, tylko zostanie przeniesiona do kaplicy św. Sebastiana. Odtąd to ona, a nie Groty Watykańskie będzie grobem Jana Pawła II. Każdy błogosławiony jest czczony w odpowiednim dniu roku liturgicznego. Najczęściej jest to dzień jego śmierci, który nazywamy Dniem Narodzin dla Nieba. W przypadku Jana Pawła II dniem jego śmierci jest 2 kwietnia, który często przypada w Wielkim Tygodniu. To zadecydowało, że papież będzie czczony w Kościele kiedy indziej. Była rozważana data 16 października, czyli dzień wyboru na papieża. W Kościele katolickim ten dzień poświęcony jest św. Jadwidze Śląskiej, zalecono więc, aby dniem liturgicznego wspominania Jana Pawła II był dzień inauguracji pontyfikatu, czyli 22 października. notowała Joanna Kiwilszo |